Inleiding
Per 1 januari 2015 is een uitzondering op het provisieverbod in werking getreden. Consumenten met (voorzienbare) betalingsachterstanden van hun hypotheekschuld hoeven sindsdien geen aparte rekening meer te betalen voor financieel advies. In dit blog zal ik eerst kort ingaan op de aanleiding van deze uitzondering. Daarna zal ik toelichten voor wie en welke gevallen deze uitzondering is bedoeld. Ter afsluiting geef ik een tip over de mogelijkheid van kwijtschelding van restschuld van een hypothecaire lening.
Aanleiding
Als gevolg van de kredietcrisis kreeg een grote groep consumenten moeite om de hypotheeklasten te betalen. Voor deze consumenten kan het raadzaam zijn om (financieel) advies in te winnen. Echter, door het op 1 januari 2013 ingevoerde provisieverbod moesten deze consumenten betalen voor financieel advies. Omdat deze consumenten juist betalingsproblemen hadden vormden de advieskosten een extra drempel om advies in te winnen. Per 1 januari 2015 is hier verandering in gekomen, omdat voor advies aan consumenten met (voorzienbare) betalingsachterstanden op hun hypotheek geen provisieverbod meer geldt.
Voor wie?
De uitzondering geldt voor alle financiële dienstverleners zoals adviseurs, banken en verzekeraars. Banken en verzekeraars (aanbieders) mogen zelf gratis advies geven aan klanten met betalingsproblemen van hun hypotheekschuld, maar mogen ook zelfstandig adviseurs inschakelen om consumenten advies te geven. Aanbieders die gebruik maken van zelfstandig adviseurs zullen en deze adviseurs voor hun advies dan een vergoeding betalen. Aangezien uit de wet geen automatisch recht op provisie volgt, zullen aanbieders en de zelfstandig adviseurs eerst een overeenkomst moeten sluiten waarin afspraken over betaling van provisie zijn opgenomen. Aan het toekennen van provisie zijn door de AFM de volgende drie voorwaarden verbonden:
1. De vergoeding moet passen bij de aard en omvang van de dienstverlening en;
2. De adviseur is verplicht de consument op begrijpelijke wijze te informeren dat hij een vergoeding ontvangt van de aanbieder en;
3. De adviseur is verplicht de consument te informeren over de hoogte van deze vergoeding, tenzij het bedrag van de vergoeding op dat moment nog niet bekend is.
Welke gevallen?
De uitzondering geldt alleen voor een hypotheekadvies aan een consument met “voorzienbare” betalingsachterstanden of reeds ontstane betalingsachterstanden. De wetgever geeft in zijn toelichting invulling aan het begrip “voorzienbaar”. Er moet sprake zijn van een langdurige en relatief grote daling van inkomen, die niet door de consument zelf kan worden opgevangen, waardoor binnen afzienbare tijd betalingsachterstanden zullen ontstaan. Oorzaken hiervan kunnen bijvoorbeeld werkeloosheid, arbeidsongeschiktheid, relatiebreuk of het overlijden van de partner zijn.
De AFM heeft een nadere uitleg gegeven aan wat zij onder “afzienbare tijd” verstaat. Als voorbeeld noemt de AFM de situatie dat het waarschijnlijk is dat er binnen een half jaar tot een jaar een betalingsachterstand ontstaat doordat er onvoldoende middelen zijn om de hypotheeklasten te voldoen. De uitzondering is alleen bedoeld om acute problemen te voorkomen of te helpen oplossen. Om die reden kan de AFM niet aangeven wat de exacte termijn is. De omstandigheden van het geval zijn altijd leiden.
Optimaal advies?
Ik vraag mij wel af of de aanbieder en tussenpersoon de consument in (dreigende) betaalproblemen wel optimaal kunnen adviseren. De aanbieder heeft een economisch belang bij zijn advies, zeker indien de woning van de consument “onder water” staat. De zelfstandig adviseur is zelf geen contractspartij. De aanbieder zal dus elke aanpassing moeten goedkeuren en overeenkomen met de consument. Mogelijk zullen aanbieders consumenten alleen zelf willen bedienen, omdat zij alleen als contractspartij kunnen kwijtschelden, uitstel verlenen of een hypotheekaanpassing kunnen doen. De Rabobank heeft ervoor gekozen om klanten met betalingsproblemen zelf te helpen. Ook ABN AMRO gaat voorlopig niet betalen aan zelfstandig adviseurs, want heeft zelf honderden adviseurs opgeleid die aan klanten met betalingsproblemen coaching en advies gaan geven.
Kwijtschelding
Indien een consument na verkoop van de woning met een restschuld blijft zitten, adviseer ik om de aanbieder te verzoeken om de restschuld (gedeeltelijk) kwijt te schelden. Soms is de oorzaak van betalingsproblemen van een hypotheek namelijk niet (alleen) gelegen in een wijziging van de persoonlijke omstandigheden van de consument. Het kan ook zijn dat sprake is van overkreditering of dat aan een consument (door de aanbieder of tussenpersoon) een product is verstrekt dat niet passend is. Mocht de aanbieder hier niet vrijwillig tot kwijtschelding bereid zijn, dan kan het lonen om een advocaat te raadplegen. De afgelopen jaren heb ik diverse cliënten met een restschuld bijgestaan. In die gevallen bleek de aanbieder na minnelijk overleg bereid om bedragen van tienduizenden euro’s tot meer dan honderdvijftigduizend euro kwijt te schelden.
Auteur: Lucas van Gilst