Verwatering van aandelenbelang is een veel voorkomend begrip binnen de ondernemingsrechtpraktijk. Maar wat betekent het eigenlijk precies en hoe gaat het in zijn werk?
Van een verwatering van het aandelenbelang is sprake als een aandeelhouder het percentage van zijn of haar belang in een BV (of NV) ziet verminderen. Meestal is dit het gevolg van de uitgifte van nieuwe aandelen, bijvoorbeeld aan een investeerder die kapitaal aan de BV wil verschaffen, in ruil voor aandelen. In totaal zijn er na de uitgifte dan meer geplaatste aandelen in de BV, waardoor procentueel gezien het belang van de bestaande aandeelhouders in het geheel kleiner wordt. Dit leidt tot een lager winstaandeel en kan leiden tot minder zeggenschap.
In beginsel is in de wet geregeld dat verwatering niet zomaar kan plaatsvinden. De bestaande aandeelhouders van gewone aandelen in een BV hebben namelijk een wettelijk voorkeursrecht bij uitgifte van nieuwe aandelen, naar rato van het bestaande percentage (zie artikel 2:206a BW). Als de algemene vergadering besluit tot uitgifte van aandelen, dan kunnen de bestaande aandeelhouders verlangen dat aan hen ook aandelen worden uitgegeven, zodat het percentage op peil blijft. In twee gevallen kan er echter toch verwatering plaatsvinden:
- De aandeelhouder kan geen gebruik maken van zijn voorkeursrecht, omdat hij simpelweg niet over voldoende middelen beschikt om de uitgifteprijs te kunnen voldoen.
- Bij het besluit tot uitgifte van aandelen is door de algemene vergadering het voorkeursrecht voor bepaalde aandeelhouders uitgesloten.
Tegen de eerste situatie kan de aandeelhouder weinig ondernemen. Als hij niet in staat is om de prijs voor de aandelen te betalen, dan heeft hij pech. In de praktijk is dit voor een kapitaalkrachtige meerderheidsaandeelhouder een effectieve manier om het belang van een minderheidsaandeelhouder die niet zo kapitaalkrachtig is, (verder) te verkleinen. Door veel aandelen uit te geven, die de minderheidsaandeelhouder niet kan betalen, kan een aanzienlijke verwatering van het belang worden bereikt, zonder dat de minderheidsaandeelhouder daar iets tegen kan doen.
In het tweede geval ligt het iets ingewikkelder. Door uitsluiting van het voorkeursrecht kan een meerderheidsaandeelhouder zeer effectief verwatering bewerkstellingen. Het maakt dan immers niet uit of de minderheidsaandeelhouder voldoende middelen heeft om de aandelen te betalen, hij mag gewoon niet meedoen. Maar een besluit tot uitsluiting van de minderheidsaandeelhouder kan in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid, die de aandeelhouders jegens elkaar in acht moeten nemen. In zoverre is dit een minder zekere optie voor de meerderheidsaandeelhouder: de rechtsgeldigheid van de uitsluiting van het voorkeursrecht is onzeker, zolang het niet door de rechter is getoetst.
Hoe kan verwatering worden voorkomen?
De minderheidsaandeelhouder kan verwatering voorkomen door bij het aangaan van het aandeelhouderschap een aandeelhoudersovereenkomst op te laten stellen, waarin zogenaamde anti-verwateringsclausules zijn opgenomen. Een voorbeeld van een dergelijke clausule is dat tot uitsluiting van het voorkeursrecht alleen kan worden besloten bij unanimiteit.
Dit helpt de minderheidsaandeelhouder zonder financiële middelen niet, want ook zonder besluit tot uitsluiting van het voorkeursrecht kan dan verwatering optreden. In theorie zou de minderheidsaandeelhouder in de aandeelhoudersovereenkomst kunnen laten opnemen dat verwatering nooit mogelijk is, ook als geen gebruik is gemaakt van uitsluiting van het voorkeursrecht. Deze clausule zou betekenen dat helemaal geen nieuwe aandelen kunnen worden uitgegeven, als de minderheidsaandeelhouder financieel gezien niet mee kan doen. De kans is echter zeer groot dat de meerderheidsaandeelhouder of een nieuwe investeerder dan niet bereid is om meer geld in de onderneming te steken, hetgeen voor de minderheidsaandeelhouder uiteindelijk ook nadelig kan uitpakken.
In onze webshop Voorbeeldcontract.nl kunt u diverse soorten voorbeelden van aandeelhoudersovereenkomsten vinden en direct downloaden. Ook vindt u daar een pakket met documenten voor de uitgifte van aandelen, met of zonder uitsluiting van het voorkeursrecht.
Auteur: Richard Beverwijk